Kiến lửa, hay còn gọi là kiến lửa đỏ, là tên gọi chung cho nhiều loài kiến thuộc chi Solenopsis, nổi tiếng với tính hung dữ và vết đốt gây đau nhói.
Đặc điểm
- Kiến lửa có kích thước nhỏ, dài từ 3-6mm
- chúng có màu nâu đỏ hoặc vàng cam
- Chúng là loài có bản tính hung dữ, dễ tấn công khi cảm thấy bị đe dọa
- Vết đốt do chúng gây ra gây đau nhói, ngứa rát, sưng tấy, có thể để lại sẹo, thông thường không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng có thể gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng ở một số người
- Loài kiến này có mặt trên khắp thế giới, đặc biệt phổ biến ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới. Tại Việt Nam, kiến lửa cũng là loài khá phổ biến, xuất hiện ở nhiều nơi, từ đồng bằng đến miền núi.
- Chúng sống theo bầy đàn, xây tổ dưới lòng đất hoặc trong các hốc cây, kẽ đá.
Vòng đời của kiến lửa
Vòng đời trải qua bốn giai đoạn chính: trứng, ấu trùng, nhộng và trưởng thành. Tổng thời gian hoàn thành vòng đời này thường dao động từ 45 đến 60 ngày, phụ thuộc vào điều kiện môi trường và nguồn thức ăn.
Giai đoạn trứng
- Kéo dài từ 1-2 tuần
- Trứng có màu trắng, hình bầu dục nhỏ, dài khoảng 1 mm. Sau khi được kiến chúa đẻ, trứng sẽ được kiến thợ chăm sóc và ấp ủ cho đến khi nở.
Giai đoạn ấu trùng
- Kéo dài từ 2-3 tuần
- Ấu trùng có màu trắng, mềm mại, không có chân và cơ thể cong cong. Trong giai đoạn này, ấu trùng được kiến thợ cho ăn thức ăn dạng lỏng và phát triển nhanh chóng.
Giai đoạn nhộng
- Kéo dài từ 1-2 tuần
- Nhộng kiến lửa có màu trắng đục, hình bầu dục và có thể nhìn thấy các bộ phận cơ thể bên trong. Trong giai đoạn này, ấu trùng trải qua quá trình biến đổi thành kiến trưởng thành.
Giai đoạn trưởng thành
- Kéo dài từ vài tháng đến vài năm
- Đặc điểm:
- Kiến trưởng thành có màu nâu đỏ hoặc vàng cam, chia thành ba loại chính: kiến chúa, kiến thợ và kiến đực.
- Kiến chúa: Là kiến cái duy nhất trong tổ có khả năng sinh sản. Kiến chúa có kích thước lớn nhất và có thể sống tới 15 năm.
- Kiến thợ: Là kiến cái không có khả năng sinh sản. Kiến thợ có kích thước nhỏ nhất và đảm nhiệm các công việc như kiếm ăn, chăm sóc ấu trùng, xây dựng và bảo vệ tổ. Kiến thợ có thể sống tới 5 năm.
- Kiến đực: Có kích thước lớn hơn kiến thợ nhưng nhỏ hơn kiến chúa. Kiến đực chỉ có nhiệm vụ giao phối với kiến chúa và sau đó chết ngay.
Thức ăn
- Côn trùng nhỏ
- Kiến lửa là loài săn mồi cơ hội, chúng thường tấn công và tiêu diệt các loại côn trùng nhỏ như: ruồi, muỗi, kiến, gián, sâu bọ,…
- Chúng sử dụng hàm răng sắc nhọn để cắn xé con mồi và mang về tổ để chia sẻ cho các thành viên khác trong đàn.
- Động vật không xương sống
- Ngoài côn trùng, nó còn ăn các loại động vật không xương sống khác như: nhện, giun, ốc,…
- Chúng thường tìm kiếm thức ăn trên mặt đất, dưới đá hoặc trong các lớp lá mục nát.
- Hạt
- Chúng cũng có thể ăn hạt của một số loại cây, đặc biệt là các loại hạt có hàm lượng đường cao.
- Chúng thu thập hạt và mang về tổ để dự trữ thức ăn cho mùa đông.
- Thức ăn thừa của con người
- Kiến lửa cũng bị thu hút bởi mùi thức ăn thừa của con người, chẳng hạn như: bánh kẹo, trái cây, thịt,…
- Chúng thường xâm nhập vào nhà cửa và tìm kiếm thức ăn trong các thùng rác, tủ bếp,…
Tác hại của kiến lửa
- Vết đốt gây đau nhói và nguy cơ dị ứng
- Vết đốt của kiến lửa chứa nọc độc gây đau nhói, ngứa rát và sưng tấy trong vài giờ.
- Đối với những người có cơ địa dị ứng, vết đốt của kiến lửa có thể dẫn đến các phản ứng dị ứng nghiêm trọng như: sưng tấy lan rộng, khó thở, buồn nôn, chóng mặt,…
- Phá hoại cây trồng và hoa màu
- Kiến lửa là loài ăn tạp, chúng tấn công và tiêu diệt nhiều loại côn trùng có lợi cho cây trồng như: ong, bọ cánh cứng,…
- Kiến lửa cũng ăn hạt và chồi non của cây cối, gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng mùa màng.
- Xâm nhập nhà cửa và làm ô nhiễm thức ăn
- Kiến lửa bị thu hút bởi mùi thức ăn và thường xâm nhập vào nhà cửa để tìm kiếm thức ăn.
- Chúng có thể bò lên thức ăn, làm ô nhiễm thức ăn và gây mất vệ sinh.
- Gây thiệt hại kinh tế
- Chi phí điều trị các vết đốt của kiến lửa có thể tốn kém, đặc biệt là đối với những người bị dị ứng.
- Kiến lửa cũng gây thiệt hại cho ngành nông nghiệp do phá hoại mùa màng.
- Ảnh hưởng đến môi trường
- Kiến lửa có thể cạnh tranh thức ăn với các loài côn trùng khác trong hệ sinh thái, gây ảnh hưởng đến sự cân bằng sinh thái.
- Chúng cũng có thể làm tổ trong lòng đất, phá hoại cấu trúc đất và ảnh hưởng đến chất lượng đất.
Lợi ích
1. Kiểm soát côn trùng gây hại
- Kiến lửa là kẻ săn mồi tự nhiên của nhiều loại côn trùng gây hại cho cây trồng và con người, bao gồm ruồi, muỗi, kiến, gián, sâu bọ,…
- Chúng giúp tiêu diệt và kiểm soát quần thể côn trùng này, góp phần bảo vệ mùa màng và sức khỏe con người.
2. Thúc đẩy quá trình phân hủy
- Kiến lửa đóng vai trò quan trọng trong quá trình phân hủy xác động vật và thực vật, giúp cải thiện chất lượng đất và cung cấp dinh dưỡng cho cây cối.
- Chúng di chuyển liên tục trong đất, tạo ra các lỗ thông khí, giúp đất tơi xốp và thoát nước tốt hơn.
3. Làm thuốc
- Một số nghiên cứu khoa học cho thấy nọc độc của kiến lửa có thể được sử dụng để điều trị một số bệnh như: viêm khớp, ung thư, và bệnh Alzheimer.
- Nọc độc của kiến lửa chứa các hợp chất có khả năng chống viêm, giảm đau và tiêu diệt tế bào ung thư.
4. Nguồn thức ăn cho động vật hoang dã
- Kiến lửa là nguồn thức ăn quan trọng cho nhiều loài động vật hoang dã như: chim, thằn lằn, ếch nhái,…
- Chúng góp phần duy trì sự cân bằng sinh thái trong hệ sinh thái.
Cách phòng trừ kiến lửa
- Vệ sinh nhà cửa thường xuyên, loại bỏ thức ăn thừa và rác thải để hạn chế nguồn thức ăn của kiến.
- Tìm và tiêu diệt tổ kiến bằng các biện pháp thủ công hoặc sử dụng thuốc diệt côn trùng.
- Sử dụng các biện pháp phòng ngừa để tránh bị kiến lửa đốt, chẳng hạn như mặc quần áo dài tay, đi giày dép khi ra ngoài trời.
