Bọ xén tóc, hay còn gọi là bù xè, là một họ bọ cánh cứng (Cerambycidae) với hơn 20.000 loài đã được miêu tả, loài côn trùng này phân bố chủ yếu ở khu vực đông bán cầu. Chúng được biết đến bởi đặc điểm râu dài hơn cả thân mình.
Đặc điểm của bọ xén tóc
- Bọ xén tóc có kích thước đa dạng, từ vài mm đến hơn 20 cm.
- Thân hình cứng cáp, chúng thường có màu nâu hoặc đen, một số loài có màu sắc sặc sỡ.
- Râu dài, đôi khi gấp hai lần chiều dài cơ thể.
- Chúng ưa thích sống trong các khu rừng, vườn cây ăn trái và các môi trường sống có nhiều gỗ.
Tập tính sinh học
- Ấu trùng đục khoét bên trong thân cây, cành cây hoặc rễ cây để lấy thức ăn và phát triển.
- Con trưởng thành có khả năng bay và thường hoạt động vào ban đêm.
- Một số loài có thể phát ra tiếng kêu bằng cách cọ xát các bộ phận cơ thể vào nhau.
Vòng đời
Vòng đời của chúng có thể kéo dài từ 1-2 năm, tùy thuộc vào điều kiện môi trường. Dưới đây là các giai đoạn chính trong vòng đời của chúng:
1. Giai đoạn trứng:
- Bọ xén tóc trưởng thành đẻ trứng trong các vết nứt hoặc kẽ hở trên vỏ cây.
- Trứng thường có màu trắng hoặc vàng nhạt, kích thước nhỏ, khoảng 2-5 mm.
- Giai đoạn trứng kéo dài từ 15 đến 25 ngày.
2. Giai đoạn ấu trùng:
- Sau khi nở, ấu trùng đục khoét bên trong thân cây, cành cây hoặc rễ cây để lấy thức ăn và phát triển.
- Ấu trùng có màu trắng ngà, thân mềm, đầu có bộ phận cắn khỏe.
- Giai đoạn ấu trùng là giai đoạn dài nhất trong vòng đời bọ xén tóc, có thể kéo dài từ 200 đến 300 ngày.
3. Giai đoạn nhộng:
- Khi trưởng thành, ấu trùng tạo thành một cái kén bên trong thân cây.
- Giai đoạn nhộng kéo dài khoảng 15-20 ngày.
4. Giai đoạn trưởng thành:
- Sau khi hoàn thành giai đoạn nhộng, bọ trưởng thành đục khoét một lỗ nhỏ trên vỏ cây để chui ra ngoài.
- Sau khi giao phối, bọ xén tóc trưởng thành đẻ trứng và bắt đầu một vòng đời mới.
Vai trò gây hại
1. Gây hại cho thân cây, cành cây và rễ cây
- Ấu trùng đục khoét bên trong thân cây, cành cây hoặc rễ cây để lấy thức ăn và phát triển.
- Hoạt động này của ấu trùng có thể làm suy yếu cấu trúc của cây, khiến cây dễ bị gãy đổ hoặc chết.
- Ngoài ra, ấu trùng còn tạo ra các đường hầm bên trong thân cây, cành cây và rễ cây, tạo điều kiện cho các mầm bệnh xâm nhập và phát triển.
2. Gây hại cho lá và hoa của cây
- Bọ trưởng thành có thể ăn lá và hoa của cây, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp và sinh sản của cây.
- Một số loài bọ xén tóc còn có thể truyền bệnh cho cây qua vết cắn của chúng.
3. Gây ảnh hưởng đến hệ sinh thái
- Bọ xén tóc có thể là thức ăn cho một số loài động vật khác như chim, dơi và côn trùng ăn thịt.
- Tuy nhiên, sự gia tăng số lượng bọ xén tóc có thể dẫn đến mất cân bằng trong hệ sinh thái, ảnh hưởng đến các loài động vật khác.
Bên cạnh những tác hại trên, bọ xén tóc cũng có một số lợi ích nhất định
- Một số loài có thể giúp phân hủy gỗ chết, góp phần vào quá trình tái tạo rừng.
- Một số loài bọ xén được sử dụng làm thức ăn cho chim cảnh.
Tuy nhiên, những lợi ích này không thể bù đắp cho những tác hại mà bọ xén tóc gây ra.
Do đó, cần có các biện pháp phòng trừ bọ xén tóc hiệu quả để bảo vệ cây trồng và hệ sinh thái.
Một số biện pháp phòng trừ
- Thu gom và tiêu hủy các ấu trùng và bọ trưởng thành.
- Sử dụng các biện pháp sinh học như thiên địch để tiêu diệt.
- Áp dụng các biện pháp canh tác hợp lý để hạn chế sự phát triển của bọ xén tóc.
- Sử dụng các loại thuốc trừ sâu hóa học khi cần thiết, nhưng cần lưu ý tuân thủ các biện pháp an toàn và bảo vệ môi trường.
