Rầy nâu (tên khoa học: Nilaparvata lugens) là một loại côn trùng gây hại nguy hiểm cho cây lúa, đặc biệt là ở khu vực Đông Nam Á. Chúng có khả năng di cư xa và kháng thuốc cao, khiến việc phòng trừ gặp nhiều khó khăn.
Đặc điểm hình thái
- Rầy nâu có kích thước nhỏ, khi trưởng thành khoảng thì bằng hạt gạo.
- Chúng có màu nâu tối, cánh dài và mỏng.
- Thường trú ẩn ở phần gốc lúa gần sát mặt nước.
- Thường sống tập trung thành từng ổ trên mặt dưới lá lúa, đặc biệt là ở phần bẹ lá và cổ lá.
- Hoạt động mạnh vào ban đêm, chích hút nhựa cây để lấy dinh dưỡng.
- Dễ bị thu hút bởi ánh sáng đèn.
- Có xu hướng di cư khi nguồn thức ăn cạn kiệt hoặc điều kiện thời tiết không thuận lợi.
Vòng đời
- Vòng đời của rầy nâu trải qua 5 giai đoạn: trứng, rầy non 1, rầy non 2, rầy non 3 và trưởng thành. Kéo dài từ 25-30 ngày, thay đổi theo mùa.
- Trứng: Hình quả chuối nhỏ, màu trắng trong, sau chuyển sang màu vàng và có hai chấm đen (mắt rầy).
- Rầy non: 5 tuổi, trải qua 3 giai đoạn: R1 (màu trắng sữa), R2 (vàng nhạt đến nâu lợt), R3 (nâu đen).
- Rầy trưởng thành: Có khả năng sinh sản ngay sau khi lột xác.
- Khả năng sinh sản: Rầy cái trưởng thành có thể đẻ 150-250 trứng trong suốt vòng đời.
- Khả năng di chuyển: Rầy nâu có khả năng di chuyển xa bằng cách bay, theo gió hoặc bám vào các phương tiện di chuyển.
- Khả năng kháng thuốc: Rầy nâu có khả năng kháng thuốc cao, gây khó khăn cho công tác phòng trừ.
Vai trò gây hại của rầy nâu
1. Gây hại trực tiếp cho cây lúa:
- Hút nhựa cây: Rầy nâu chích hút nhựa ở bẹ lá lúa làm lá héo vàng, cây sinh trưởng kém, nếu mật độ cao có thể làm cây lúa khô cháy và chết. Vết thương do rầy chích hút sẽ mở đường cho nhiều loại nấm bệnh tấn công.
- Truyền bệnh virus: Rầy nâu là vecto truyền một số bệnh virus nguy hiểm cho cây lúa như vàng lùn, lùn xoắn lá. Những bệnh này có thể gây thiệt hại nặng nề cho sản xuất lúa, ảnh hưởng đến an ninh lương thực.
2. Ảnh hưởng đến nền nông nghiệp:
- Giảm năng suất lúa: Do rầy nâu gây hại trực tiếp và truyền bệnh virus, năng suất lúa có thể giảm sút đáng kể, ảnh hưởng đến thu nhập của người nông dân.
- Tăng chi phí sản xuất: Nông dân phải bỏ thêm chi phí để mua thuốc trừ sâu, thuê nhân công phun thuốc, dẫn đến tăng gánh nặng chi phí sản xuất.
- Gây ô nhiễm môi trường: Việc sử dụng thuốc trừ sâu bừa bãi để trừ rầy nâu có thể gây ô nhiễm môi trường nước, đất và không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và hệ sinh thái.
- Gây mất cân bằng sinh thái: Rầy nâu phát triển mạnh có thể làm ảnh hưởng đến sự cân bằng sinh thái trong ruộng lúa, gây hại cho các loài thiên địch và các sinh vật có ích khác.
Biện pháp phòng chống
1. Biện pháp phòng dịch:
- Sử dụng giống lúa có khả năng chống chịu rầy nâu: Lựa chọn các giống lúa có khả năng chống chịu rầy nâu tốt như OM 18, OM 6101, TL18, RVT1, … để hạn chế sự tấn công của rầy.
- Cày bừa kỹ lưỡng, dọn sạch tàn dư lúa sau thu hoạch: Việc này giúp tiêu diệt trứng và rầy non để hạn chế nguồn lây lan.
- Bón phân cân đối, hợp lý: Tránh bón thừa đạm, tập trung bón phân hữu cơ và phân vi sinh để giúp cây lúa khỏe mạnh, tăng sức đề kháng với rầy nâu.
- Tưới nước hợp lý: Duy trì mực nước ruộng vừa phải, tránh để ruộng bị úng hoặc khô hạn.
- Thả các loại thiên địch: Thả các loại thiên địch như ong ký sinh trứng, bọ xít mù xanh, nhện sói vân đinh ba để tiêu diệt rầy nâu một cách an toàn và hiệu quả.
2. Biện pháp trừ dịch:
- Sử dụng các biện pháp thủ công: Bắt rầy bằng tay, dùng vợt lưới để quét rầy, đặc biệt vào giai đoạn rầy mới xuất hiện.
- Phun thuốc trừ sâu: Khi rầy nâu xuất hiện với mật độ cao, cần sử dụng thuốc trừ sâu để tiêu diệt. Nên sử dụng thuốc trừ sâu sinh học hoặc thuốc trừ sâu có chọn lọc để bảo vệ môi trường và thiên địch.
- Tuân thủ hướng dẫn sử dụng thuốc trừ sâu: Cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi phun thuốc, đảm bảo an toàn cho người và môi trường.
